Geschreven door Fleur – DNA Amsterdam 2023/2024
Hoewel de maandag voor veel mensen een dag is dat ze het serieuze mensenleven weer oppakken en het weekend spijtig maar voldaan achter zich laten, is de maandag voor mij een feestje. Uitgerust en opgewekt begin ik de week met een vreugdedansje. Sinds een aantal weken reis is elke maandag van Utrecht naar Amsterdam om acteer les te krijgen van de top van Nederland bij DNA. Dat is hoe ik deze acteurs/actrices zie door mijn ogen.
Vandaag krijgen we les in elementair spel van Jeroen Spitzenberger. Ik heb al eerder les gehad in elementair spel maar ik heb het toch nog even opgezocht. De letterlijke betekenis van elementaire speloefeningen zijn onder meer luisteren en reageren op onverwachte situaties, het ontstaan van een emotie, de richting van de gedachten, enz. Deze elementaire studie vindt altijd plaats in groepsverband waarbij de groepsleden afwisselend als spelers en als toeschouwers optreden. We hebben van tevoren geen opdracht of tekst gekregen. Aan de ene kant voelt dat ontzettend bevrijdend omdat alles nog mogelijk is. Je kan de les helemaal over je heen laten komen en dit in het hier en nu ervaren. Aan de andere kant maakt dat het ook extra spannend, juist omdat alles nog mogelijk is. Maar dit is een leerplek. Een plek om te experimenteren, intiem te zijn, uit je comfort zone te stappen, ongemak te ervaren, plezier te hebben, te mogen ontvangen, te groeien en uiteraard om heel vaak op je bek je gaan. Dat is iets wat andere docenten wel duidelijk gemaakt hebben. “Ga niet paraderen en proberen de beste versie van jezelf te zijn als er een nieuwe docent langskomt. Dat je niet een soort ‘IK show’ aan het spelen bent met “kijk eens hoe goed ik ben”. Daar gaat het hier in de lessen niet om”
Bij binnenkomst was Jeroen er al. Ik gaf hem een hand een stelde mijzelf voor. Toen betrapte ik mijzelf erop dat ik stiekem toch wel lichtelijk gespannen was. Sinds ik kind was heb ik veel van zijn werk mogen bewonderen en vandaag had ik dan echt les van hem.
Jeroen vroeg ons wat wij allemaal hadden meegenomen uit de vorige lessen. Er kwam een waslijst aan inspiratie van de zijkant. Jeroen was blij verrast dat we zoveel hebben meegenomen van de vorige lessen en benoemde dat wij dezelfde taal spraken als groep. Meermaals benoemde hij dat hij hier is voor ons en dat wij zelf moesten aangeven waar we aan willen werken. Wat meteen opvallend was is dat Jeroen heel veel vertelt over alles wat maar in hem opkomt en met het vak te maken heeft. Geboeid zag ik iedereen langs de kant meeschrijven in de DNA-boekjes toen hij vertelde wat hem helpt op de vloer.
Dit is waar het ongeveer op neerkwam; zodra je de vloer betreedt dan ben je fictie en ben je dus veilig. Het speelveld is veilig. En we weten dat je zoekende bent, dat je niet wetend bent. 90 % van de tijd is niet weten voor een acteur, zelfs al heb je een overduidelijk script. Toneel is een paradox. Ik houd van acteurs die hun plan vergeten, geeft Jeroen aan. Die in het hier en nu kunnen spelen. Ondanks de veiligheid van de fictie speelt er intrinsiek altijd wel een onveiligheid.
Als opwarming moesten we een personage in gedachte nemen en daar langzaam in transformeren. Hierbij komt van alles aan bod; hoe loopt je personage, hoe kijkt je personage, hoe denkt je personage en hoe praat je personage. Na dat even gevoeld te hebben mochten we in twee rijen tegenover elkaar gaan staan en mochten we ons op een teken van Jeroen gaan voorstellen aan iemand aan de overkant. Allemaal in de rol van je personages. Toen er ontmoetingen hadden plaatsgevonden en iedereen geproefd had van zijn/haar rol gingen we scenes spelen in twee tallen.
Voordat we daaraan begonnen had Jeroen nog wat tips. “Ik geloof in feedback, dat het belangrijk is. Hoe kan ik mijn collega helpen? Vanuit de kant wil ik dat je objectieve feedback gaat geven over de scene. Wat zie ik of wat deed het met mij? Ik wil geen mening horen, daar hebben we minder aan. Objectieve tools. Een personage zie ik als een puzzel voor het publiek. Er moet iets te raden vallen. Als je de eerste seconde alles al wegspeelt dan zep ik weg.
Mijn tegenspeelster en ik gingen als eerste. Dat maakt het extra spannend omdat je nog geen voorbeeld hebt gehad. Jeroen loodst je door de scene heen door pratend dingen toe te voegen aan de scene. Je begint als je eigen personage op een locatie. Naarmate de scene vordert krijg je steeds meer informatie, waardoor het spel continu veranderd. Aan mijzelf merkte ik dat ik te veel vast wilde houden aan het personage die ik in mijn hoofd bedacht had. Zo zou zij toch nooit reageren?! Jeroen kijkt ons lachend aan en zegt: “Hoe weet je dat? Ben je er mee gaan lunchen?” Wat hij hiermee wilde zeggen is denk ik dat je jezelf niet moet gaan vastzetten tijdens het spelen door een bepaald beeld in je hoofd. Wees flexibel, wendbaar. Wij zijn ook allemaal een andere versie van onszelf in een andere omgeving met andere mensen. Ga al die kanten van je personage ontdekken in plaats van te denken dat jouw personage nooit zo zou reageren. Per moment je personage bekijken en daarin beslissen. Personages worden interessant als ze een strijd hebben, een innerlijk conflict. Dit waren erg waardevolle tips.
Daarna hadden we even pauze. Na de pauze vroeg Jeroen of er behoefte was aan wat praktische informatie over het werkveld. Die behoefte was er. Jeroen deelde persoonlijke verhalen over hoe hij het vak in zijn jongere jaren had ervaren. Hij vertelde wat zijn dromen waren en hoe hij daar ook jaren voor heeft moeten werken. Deze les heb ik meer dan tien kantjes aan informatie en quotes opgeschreven. Dat zal ik voor nu achterwege laten. Ondanks het gebrek aan tijd mocht iedereen een scène spelen. Jeroen nam de tijd bij elke scene, hij gaf de aandacht die het verdiende.
Terugkijkend op deze les was het een bom vol inspiratie. In onze ogen is Jeroen een energieke, diverse, talentvolle acteur die zegt waar het op staat. Er is heel veel gelachen, gehuild en geschreeuwd. Iedereen is met een voller DNA-boekje terug naar huis gekeerd.
Er viel veel te leren door naar de andere scenes te kijken en daar objectief kritisch over te zijn. “Zoek niet naar een oplossing in de scene maar ga het probleem aan. Het is te vergelijken met tennissen. Reageer echt op elkaar en paas dan die bal pas weer terug. En is het even stil, heb vertrouwen. Die bal die komt terug, in het hier en nu op het juiste moment. “